मापन / महत्त्वमापन Units of measurement

मापन / महत्त्वमापन Units of measurement

मापन / महत्त्वमापन

                                 •लांबी•

(1) लांबी (अंतर) मोजण्याचे मीटर हे प्रमाणित एकक आहे.

(2) 1 किलोमीटर = 1000 मीटर (मी)

     1मी = 100 सेंटिमीटर (सेमी)

     1 सेमी = 10 मिलिमीटर (मिमी)

(3) पाव किमी =¼ किमी =0.25 किमी = 250 मी

     अर्धा किमी=½= 0.5. किमी = 500 मी

      पाऊण किमी =4 /3 किमी = 0.75 किमी = 750 मी.

(4) जेवढे हजार मीटर तेवढे किलोमीटर असतात आणि जेवढे किलोमीटर तेवढे हजार मीटर असतात.

 (5) लांबीच्या एककांवर बेरीज-वजाबाकी यांसारख्या क्रिया करताना वरील सूत्रे उपयुक्त ठरतात.

                   

                            • वस्तुमान•

(1)     किलोग्रॅम हे वस्तुमानाचे प्रमाणित एकक आहे.

(2).     1 किलोग्रॅम= 1000 ग्रॅम

           1 ग्रॅम = 1000 मिलिग्रॅम

          1 क्विटल = 100 किलोग्रॅम

पाव किलोग्रॅम किलोग्रॅम = 0.25 किलोग्रॅम = 250 ग्रॅम

अर्धा किलोग्रॅम = ½ किग्र.=0.500 किलोग्रॅम = 500 ग्रॅम

पाऊण किलो ग्रॅम =¾ किलोग्रॅम= 0.750 किलोग्रॅम =750 ग्रॅम

(4) जेवढे हजार ग्रॅम तेवढे किलोग्रॅम आणि जेवढे किलोग्रॅम तेवढे हजार ग्रॅम.

                            •धारकता•

(1) लीटर हे धारकता मोजण्याचे प्रमाणित एकक आहे.

 (2) 1 लीटर = 1000 मिलिलीटर

      

       1000 मिली = 1 ली.

(3) जेवढे लीटर तेवढे हजार मिलिलीटर आणि जेवढे हजार मिलिलीटर तेवढे लीटर असतात.

(4) पाव लीटर= 0.250 ली = 250 मिली.

      अर्धा ली = 0.500 ली = 500 मिली.

       पाऊण ली. 3 ली = 0.750 ली = 750 मिली.

स्वाध्याय

1] 81 सेमी लांबीची पट्टी 8 ठिकाणी समान अंतरावर कापली, तर प्रत्येक तुकडा किती लांबीचा होई ल?

(1) 9 सेमी

(2) 80 मिमी

(3) 90 मिमी

(4) 80 सेमी.

स्पष्टीकरण :

पट्टी 8 ठिकाणी कापली आहे. म्हणजे त्या पट्टीचे 9 तुकडे होतील. प्रत्येक तुकड्याची लांबी = 81 ÷ 9 = 9 सेमी होईल.

9 सेमी = 9 x.10मिमी = 90 मिमी ..

पर्याय (3) हे अचूक उत्तर आहे.

2]. 10 किग्रॅ 10 ग्रॅम = किती किलोग्रॅम ?

(1) 10.10

(2) 10.01

(3) 10.001

(4) 100.10.

स्पष्टीकरण:

1000 ग्रॅम= 1 किग्रॅ.

.. 10 ग्रॅम : = 10/1000 = 0.01 किग्रॅ.

... 10 किग्रॅ 10 ग्रॅम = 10.01 किग्रॅ. ..

पर्याय (2) हे अचूक उत्तर आहे.

3]17 किग्रॅ साखर प्रत्येकी 300 ग्रॅम याप्रमाणे 50 जणांत वाटली, तर किती साखर उरेल ?

(1) 300 ग्रॅम

(2) 100 ग्रॅम

(3) 2 किग्रॅ

(4) 5 किग्रॅ.

स्पष्टीकरण :

प्रत्येकी 300 ग्रॅम प्रमाणे 50 जणांना

300 × 50 = 15000 ग्रॅम साखर वाटली. 15000 ग्रॅम = 15 किग्रॅ. .. 17 किग्रॅ – 15 किग्रॅ = 2 किग्रॅ साखर उरली. .

पर्याय (3) हे अचूक उत्तर आहे.

कागदमापन - रीम, दस्ता

12 वस्तू  1डझन

12 डझन = 1 ग्रोस = 144 कागद

24 कागद = 1 दस्ता (2 डझन कागद = 1 दस्ता) 

20 दस्ते = 1 रीम = 480 कागद

स्वाध्याय

1]8 डझन कागद = किती दस्ते ?

(1) 6

(2) 4 

(3) 8

(4) 3. 

स्पष्टीकरण :

                2 डझन = दस्ता[ 24 कागद]

      म्हणून 6 डझन =8/2=4 दस्ता

पर्याय (2) हे अचूक उत्तर आहे.

2.]2 रीम कागदापैकी 444 कागद वापरले, तर किती डझन कागद उरले ?

(1) 34

(2) 43 

(3) 33

(4) 44.

स्पष्टीकरण :  

1 रीम = 480 कागद. 2 रिम =2×480=960

त्यांपैकी 444 कागद वापरले.

 उरलेले कागद = 960 – 444 =51 6

 516 ÷ 12 = 43डझन. .. 

पर्याय (2) हे अचूक उत्तर आहे.

3.]5डझन रंगीत कागद व 5 दस्ते पांढरे कागद मिळून किती कागद होतील?

(1) 480

(2) 180

(3) 120 

(4) 256. 

स्पष्टीकरण : 5 डझन = 5 × 12 = 60 कागद.

5 दस्ते = 5 x 24 = 120 कागद.

.. एकूण कागद = 60 + 120 = 180

. पर्याय (2) हे अचूक उत्तर आहे.

4]288 कागद म्हणजे किती ग्रोस कागद ?

(1) 2 

(2) 3 

(3) 4 

(4) 1.

स्पष्टीकरण:

         1 गोस = 12 डझन =144 कागद

          2 ग्रोस =24 डझन= 288 कागद

म्हणून पर्याय 1 बरोबर

5] प्रत्येक वर्गाच्या हस्तलिखितासाठी शाळेने 2 ग्रोस रंगीत कागद व 6 ग्रोस पांढरे कागद मागवले. जर 24 वर्गांपैकी प्रत्येक वर्गाला समान संख्येने कागद वाटले, तर प्रत्येक वर्गाला किती कागद मिळतील ?

(1) 36

(2) 48

(3) 60 

(4) 72.

स्पष्टीकरण:

           2 ग्रोस = 2×144= 288 रंगीत कागद

           6 ग्रोस = 6×144= 864 पांढरे कागद

            एकूण कागद.     =.1152

हे कागद 24 वर्गाना वाटले तर 1152÷24=48

म्हणून पर्याय 2 बरोबर.